มะเฟือง

ข้อมูลทางพฤกษศาสตร์

ชื่อสามัญ : Carambola, Star fruit

ชื่ออื่น ๆ : สะบือ (เขมร)

วงศ์ : OXALIDACEAE

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Averrhoa carambola L.

ชื่อพ้องวิทย์ : –

ลักษณะสำคัญ : ไม้โตเร็ว ลำต้นสั้น แตกกิ่งก้านสาขามาก เนื้อไม้สีขาว เปลี่ยนเป็นสีแดงเมื่อถูกอากาศ ไม่มีหูใบ ใบประกอบปลายคี่ ส่วนมากมีใบย่อย 5-6 คู่ รูปไข่หรือแกมรูปขอบขนาน ยาว 4-10 ซม. ช่อดอกแบบช่อแยกแขนงออกตามซอกใบ กิ่ง หรือลำต้น ยาวได้ถึง 7 ซม. ก้านดอกยาว 3-6 มม. มีข้อที่ใต้ดอก ยาวประมาณ 8 มม. กลีบเลี้ยง 5 กลีบ ขนาดเล็ก สีคล้ายกลีบดอก ดอกสีแดงอมชมพู มี 5 กลีบ รูปใบหอก ยาว 5-6 มม. เชื่อมติดกันเหนือก้านกลีบ ด้านในมีขนต่อมประปราย เกสรเพศผู้ 10 อัน อันยาว 5 อัน เป็นหมัน 5 อัน รังไข่ส่วนมากมี 5 ช่อง แต่ละช่องมีออวุล 3-5 เม็ด เกสรเพศเมีย 5 อัน ผลสดมีหลายเมล็ด รูปรีหรือขอบขนาน ยาวได้ถึง 12 ซม. มีครีบคล้ายปีก 5 อัน ตัดตามขวางรูปดาวห้าแฉก เมล็ดมีเยื่อหุ้ม

ระบบนิเวศและการกระจาย : เข้าใจว่ามีถิ่นกำเนิดในมาเลเซีย อินโดนีเซีย และฟิลิปปินส์ ในไทยไม่พบในธรรมชาติ ปลูกเป็นไม้ผลมานาน ต้น ใบ ราก และผลมีสรรพคุณทางสมุนไพรไทยหลายอย่าง ชื่อชนิดมาจากภาษาสเปนหรือภาษาโปรตุเกส ระดับความสูงถึง 1200 เมตร

การเพาะปลูก : พืชเจริญเติบโตได้ดีที่สุดในเขตร้อนชื้นสูง อุณหภูมิกลางวันแต่ละปี 24-30 oC แต่สามารถทนได้ 5-39 oC ชอบปริมาณน้ำฝนเฉลี่ยต่อปีช่วง 1200-2000 มม. ทนได้ 600-3000 มม. ชอบร่มรำไรและมีที่กำบังลมแรง สามารถทนต่อช่วงเวลาแห้งและลมได้หากไม่เย็นเกินไป ชอบดินระบายน้ำดี ไม่ทนต่อน้ำท่วมขัง pH 5.5-6.5 ทนได้ 5-8.5 ต้นกล้าเพาะเมล็ดเริ่มปลูกในแปลงอายุ 3-8 ปี ขณะที่กิ่งเสียบสามารถปลูกได้ภายใน 1-2 ปีเท่านั้น ให้ผลผลิตสูงสุดถึง 900 กก./ปี สำหรับต้นอายุ 10 ปี

ขยายพันธุ์ : เพาะเมล็ด นำไปหว่านในแปลงเพาะชำ ย้ายปลูกในถุงเมื่ออายุประมาณ 6-12 เดือน ความมีชีวิตของเมล็ดจำกัด อุณหภูมิที่เย็นจัดจะทำลายเมล็ด สามารถรักษาความมีชีวิตได้ 6 เดือนด้วยการทำให้แห้งบางส่วนที่ 5 oC
ปักชำ ติดตาบนต้นกล้าอายุ 1 ปี การเสียบกิ่ง การตอนกิ่งวิธีนี้สามารถให้ผลผลิตภายใน 10 เดือน

ส่วนของพืชที่ใช้ประโยชน์ : ผล ทั้งดิบและสุก ดอกและใบ

แหล่งเก็บหา : สวนผลไม้ สวนสมรม สวนยกร่อง

หมายเหตุ : สกุลเดียวกับ ตะลิงปลิง ไม่ควรทานมะเฟืองเป็นประจำหรือมากเกินไป

เมนูอาหารผักยืนต้น

ข้อมูลทางโภชนาการ

สรรพคุณทางยา

ใบ : รสจืดมันเย็น ต้มดื่ม ดับพิษร้อน แก้ไข้ ถอนพิษไข้หวัดน้อย ไข้หวัดใหญ่ ขับปัสสาวะ แก้ปัสสาวะขัด บดทาหรือพอก แก้เม็ดผดผื่นคัน บวม แผลมีหนอง ห้ามเลือด แก้ปวด ถอนพิษแมงมุม แก้พิษงู

ดอก : รสจืดเย็น ต้มดื่ม แก้ไข้หนาวๆร้อนๆ ขับพยาธิ ถอนพิษเฮโรอีน

ผล : รสเปรี้ยวหวานเย็น กินแก้ไอ แก้ไข้ ระงับความร้อน ถอนพิษผิดสำแดง แก้คอแห้ง แก้กระหายน้ำ แก้อาเจียน แก้อาเจียนเป็นโลหิต แก้เลือดออกตามไรฟัน แก้บิด ขับน้ำลาย ลดการอักเสบ บวม กินมากขับระดู ทำให้แท้ง ต้มดื่มขับเสมหะ ขับปัสสาวะ ขับนิ่ว คั้นเอาน้ำจากผลดื่มแก้ไข้ แก้เมา แก้ม้ามโตเนื่องจากไข้ป่า ผสมสารส้มดื่มขับนิ่ว แก้หนองใน

เมล็ด : รสขมเย็น บดชงน้ำดื่มแก้ปวด ทำให้นอนหลับ ทำให้อาเจียน ขับระดู แก้ปวดท้อง แก้ดีซ่าน

เปลือกต้น : รสฝาดเมา แก้ไข้ท้องเสีย ดับพิษแผลปวดแสบปวดร้อน

ราก : รสหวานเย็น ต้มดื่มแก้ปวดศรีษะ ปวดข้อ ปวดกล้ามเนื้อ ดับพิษร้อน แก้ไข้ แก้ปวดแสบกระเพาะอาหาร จุกแน่นอก

การใช้ประโยชน์อื่นๆ

• น้ำผลไม้ใช้ขจัดคราบเช่นสนิมเหล็กจากผ้าลินิน ขัดทองเหลือง น้ำผลไม้สดเป็นน้ำยาล้างคราบที่มีประสิทธิภาพ
• ผลสุกมีโพแทสเซียมออกซาเลต ใช้ในการย้อม