ผักหวานบ้าน

ข้อมูลทางพฤกษศาสตร์

ชื่อสามัญ : Sweet leaf bush

ชื่ออื่น ๆ : ก้านตง, จ๊าผักหวาน (ภาคเหนือ); โถหลุ่ยกะนีเด๊าะ (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน); นานาเซียม (มาเลย์-สตูล); ผักหวาน (ทั่วไป); ผักหวานใต้ใบ (สตูล); ผักหวานบ้าน (ทั่วไป); มะยมป่า (ประจวบคีรีขันธ์)

วงศ์ : PHYLLANTHACEAE

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Breynia androgyna (L.) Chakrab. & N. P. Balakr.

ชื่อพ้องวิทย์ : Clutia androgyna L., Sauropus androgynus (L.) Merr.

ลักษณะสำคัญ : ทรงพุ่มโปร่ง หูใบยาว 2-3 มม. ใบรูปไข่ ยาว 2-9 ซม. ปลายแหลมหรือมน โคนกลมหรือตัด แผ่นใบด้านล่างสีเขียวอ่อน ก้านใบยาว 2-3 มม. ดอกสีเขียวอมเหลืองหรือแดง กลีบหนา ดอกเพศผู้เส้นผ่านศูนย์กลาง 0.5-1.8 ซม. ก้านดอกยาว 0.5-1.3 ซม. ดอกเพศเมียเส้นผ่านศูนย์กลาง 0.5-1 ซม. ก้านดอกยาวประมาณ 3 มม. ขยายในผลได้ถึง 1.4 ซม. กลีบเลี้ยงกลีบเล็กยาว 2-4 มม. กลีบใหญ่ยาว 2.5-5.5 ซม. เรียวแคบกว่าเล็กน้อย ยอดเกสรเพศเมียยาวประมาณ 1.2 มม. บานออกตามแนวระนาบ ม้วนงอ ผลรูปรีกว้างเกือบกลม เส้นผ่านศูนย์กลาง 1-1.5 ซม. เกลี้ยง สีขาว เมล็ดยาว 7-8 มม.

ระบบนิเวศและการกระจาย : พบที่อินเดีย ศรีลังกา จีนตอนใต้ พม่า ภูมิภาคอินโดจีนและมาเลเซีย นิวกินี ในไทยพบทุกภาค ขึ้นตามชายป่า ที่โล่ง ความสูงถึงประมาณ 600 เมตร

การเพาะปลูก : –

การขยายพันธุ์ : เมล็ด ปักชำ

ส่วนของพืชที่ใช้ประโยชน์ : ยอดอ่อน ใบ

แหล่งเก็บหา : ทุกพื้นที่

เมนูอาหารผักยืนต้น

ยอดและใบอ่อนของผักหวานบ้าน มีรสหวานเย็น นำมาปรุงอาหารได้หลากหลาย ต้ม นึ่ง จิ้มน้ำพริก ผัดไฟแดง ทำราดหน้าแทนคะน้า แกงจืด แกงอ่อม ฯลฯ ผักหวานบ้านมีวิตามินเอสูงมาก แต่ก็ไม่ควรกินดิบหรือกินมากเกินไปเพราะมีสาร Papaverine ที่เป็นพิษต่อปอด

จากหนังสือ 50 สูตรอร่อยกับผักยืนต้น จาก 8 พื้นที่ความมั่นคงทางอาหาร หน้า 83

ข้อมูลทางโภชนาการ

คุณค่าทางโภชนาการต่อ 100 กรัม

พลังงาน 39 แคลอรี
โปรตีน 0.1 กรัม
ไขมัน 0.6 กรัม
คาร์โบไฮเดรต 8.3 กรัม
ใยอาหาร 2.1 กรัม
วิตามินเอ 8,500 หน่วยสากล
วิตามินบี 1 0.12 มิลลิกรัม
วิตามินบี 2 1.65 มิลลิกรัม
วิตามินบี 3 3.6 มิลลิกรัม
วิตามินซี 32 มิลลิกรัม
แคลเซียม 24 มิลลิกรัม
ฟอสฟอรัส 68 มิลลิกรัม
ธาตุเหล็ก 1.3 มิลลิกรัม

สรรพคุณทางยา

ใบและต้น : รสหวานเย็น ใช้น้ำยางหยอดตาแก้อักเสบ รักษาแผลในจมูก

ดอก : บำรุงสุขภาพ แก้ไอ

ราก : รสเย็น ระงับความร้อน ถอนพิษไข้กลับ ไข้ซ้ำ แก้โรคคางทูม แก้ปัสสาวะอักเสบ ลดไข้

การใช้ประโยชน์อื่นๆ