จิกน้ำ

ข้อมูลทางพฤกษศาสตร์

ชื่อสามัญ : Indian oak, Itchy tree

ชื่ออื่น ๆ : กระโดนทุ่ง, กระโดนน้ำ (หนองคาย); กระโดนสร้อย (พิษณุโลก); จิ๊ก (กรุงเทพฯ); จิกนา (ภาคใต้); จิกน้ำ (สตูล, ภาคกลาง); ตอง, ปุยสาย (ภาคเหนือ); ลำไพ่ (อุตรดิตถ์)

วงศ์ : LECYTHIDACEAE

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Barringtonia acutangula (L.) Gaertn.

ชื่อพ้องวิทย์ : Eugenia acutangula L.

ลักษณะสำคัญ : ทรงพุ่มแผ่กระจาย ผลัดใบช่วงสั้นๆ ใบ 5-26 ซม. รูปไข่กลับหรือแกมรูปขอบขนาน ปลายแหลมยาว โคนสอบเรียว แผ่นใบหนา ขอบจักฟันเลื่อย เส้นแขนงใบข้างละ 10-20 เส้น ก้านใบยาว 1.5 ซม. ช่อดอกแบบช่อกระจะห้อยลง ยาว 20-58 ซม. ช่อละ 60-90 ดอก ก้านดอก 0.3-1.2 ซม. ฐานดอกยาว 1-4 มม. กลีบเลี้ยงรูปรีกว้าง ยาว 3-5 มม. ดอกสีชมพูหรืออมแดง กลีบรูปกลม หรือรูปใบพาย ยาว 0.5-1 ซม. เกสรเพศผู้เรียง 3 วง วงนอกยาวได้ถึง 2.5 ซม. วงในยาว 3-6 มม. ก้านเกสรเพศเมียยาว 1-2 ซม. ผล 2-6 ซม. รูปรีแคบ ไข่ หรือเกือบกลม มีสันหรือครีบ 4-8 สัน เมล็ด 1-4 ซม. เดี่ยว รูปไข่ มี subsp. spicata (Blume) Payens ดอกไร้ก้าน ผลรูปกลม สันเป็นเหลี่ยม

ระบบนิเวศและการกระจาย : พบที่อินเดีย อัฟกานิสถาน ปากีสถาน บังกลาเทศ เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ นิวกินี ออสเตรเลียตอนบน และหมู่เกาะแปซิฟิก ในไทยพบทุกภาค ขึ้นตามริมน้ำ ความสูงถึงประมาณ 400 เมตร

การเพาะปลูก : ชอบดินที่ชื้น แต่มีการระบายน้ำดี มีแสงแดส่งถึง มีผึ้งเป็นตัวช่วยผสมเกสร

การขยายพันธุ์ : เมล็ด งอกดีที่สุดหลังจากผลสุกร่วง อัตรางอก 90 % หรือปักชำกิ่ง

ส่วนของพืชที่ใช้ประโยชน์ : ยอดอ่อน

แหล่งเก็บหา : ทุกพื้นที่ ริมน้ำ

เมนูอาหารผักยืนต้น

ข้อมูลทางโภชนาการ

สรรพคุณทางยา

ใบ : รสฝาดมัน แก้ท้องเสีย แก้บิดมูกเลือด ปิดธาตุ แก้อุจจาระพิการ

เมล็ด : รสร้อน แก้แน่นจุกเสียด เป็นยาร้อนใช้หลังคลอด แก้เยื่อตาอักเสบ ทำยานัตถุ์แก้ปวดศรีษะ บดผสมขิงสดกิน ทำให้อาเจียนและขับเสมหะ

ผล : รสฝาดร้อน แก้หืดไอ แก้หวัด

เปลือกต้น : รสร้อนเมา สมานแผล แก้ไข้ป่า แก้พิษแมลงกัดต่อย แก้เลือดออกตามไรฟัน ใช้เบื่อปลา

เนื้อไม้ : รสขื่น ขับระดูขาว

ราก : รสขื่นขม ระบายท้อง ทำให้อาเจียน แก้หวัด ขับเสมหะ

การใช้ประโยชน์อื่นๆ

  • ป้องกันลม
  • ดอกไม้ผลิตน้ำหวานได้มากและดึงดูดผึ้ง ซึ่งผลิตน้ำผึ้งที่ดี
  • แก่นไม้สีชมพูอ่อนถึงแดงอมเทา ขอบกระพี้ไม่ชัดเจน พื้นผิวมีความละเอียดปานกลางถึงละเอียดมาก เนื้อไม้เป็นมันเงาและให้ความรู้สึกเรียบ น้ำหนักเบา ทนทานพอสมควร ใช้งานง่าย เหมาะสำหรับงานตู้ ต่อเรือ ครกกระเดื่อง เกวียน และไม้จะกลายเป็นสีดำหากถูกฝังในโคลนตม