ข้อมูลทางพฤกษศาสตร์
ชื่อสามัญ : Tree Spinach
ชื่ออื่น ๆ : คะน้าเม็กซิโก, ผักโขมต้น หรือ ชายา (สเปน: chaya)
วงศ์ : EUPHORBIACEAE
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Cnidoscolus aconitifolius (Mill.) I.M. Johnst.
ชื่อพ้องวิทย์ : Cnidoscolus chayamansa McVaugh , Jatropha aconitifolia Mill. , Cnidoscolus chaya Lundell , Cnidoscolus fragrans (Kunth) Pohl , Cnidoscolus longipedunculatus (Brandegee) Pax & K.Hoffm. , Cnidoscolus napifolius (Desr.) Pohl , Cnidoscolus palmatus (Willd.) Pohl , Cnidoscolus quinquelobatus (Mill.) León , Jatropha deutziiflora Croizat , Jatropha fragrans Kunth , Jatropha longipedunculata Brandegee , Jatropha napifolia Desr. , Jatropha palmata Sessé & Moc. Ex Cerv. , Jatropha papaya Medik. , Jatropha quinqueloba Sessé , Jatropha quinquelobata Mill.
ลักษณะสำคัญ : ไม้โตเร็ว เป็นพืชมี 2 เพศในต้นเดียวกัน (monoecious) มีกิ่งก้านมาก ลำต้นหนา มีน้ำยางสีขาว รูปแบบที่พบในป่าคือต้นมีขน แต่ในการเพาะปลูกลำต้นเกลี้ยง ใบรูปแบบมะละกอ
ระบบนิเวศและการกระจาย : ถิ่นกำเนิดในเม็กซิโก ปานามา กัวเตมาลา มักพบขึ้นตามป่าโปร่ง สภาพชื้นและแห้งอย่างชัดเจน บางครั้งพบบนหิน ที่ราบถึงความสูง 1300 เมตร
การเพาะปลูก : พืชเขตร้อนชื้น สามารถอยู่รอดได้ในสภาพที่แห้งแล้งและอุณหภูมิสูง เติบโตได้ดีที่สุดอุณหภูมิกลางวันแต่ละปี 20-32 oC แต่ทนได้ถึง 12-38 oC ปริมาณน้ำฝนเฉลี่ยต่อปี 1000-2000 มม. ทนได้ 500-2500 มม. ชอบแดดจัด แต่ถ้าปลูกในร่มใบจะมีขนาดใหญ่ขึ้น ปลูกในดินหลากหลายชนิดได้ pH 5.5-6.5 ทนได้ 4.5-7.5 ทนน้ำท่วมได้เป็นครั้งคราว ไม่ทนลมแรง ลำต้นอาจะแตกหักได้ง่ายจากลมเมื่อต้นสูงมากกว่า 2 เมตร เก็บเกี่ยวได้ 90-120 วันหลังปลูก ไม่ค่อยมีโรคหรือศัตรูพืชทำลาย
การขยายพันธุ์ : เมล็ด และ ปักชำกิ่ง ตัดให้มีความยาว 40 ซม.ทิ้งให้น้ำยางแห้ง 1-14 วัน ก่อนนำไปเพาะลงดิน
ส่วนของพืชที่ใช้ประโยชน์ : ยอดอ่อน ใบ ก้าน นำมาปรุงอาหาร รสชาติ เนื้อสัมผัสคล้ายผักคะน้า
แหล่งเก็บหา : แปลงเกษตรในเมือง สวนบ้าน
ความเป็นพิษ : ใบที่ยังไม่ได้ปรุงมีสาร ไซยาโนเจนิคไกลโคไซด์ (cyanogenic glycosides) ที่ผลิต ไฮโดรเจนไซยาไนตด์ (hydrogen cyanide) เวลาทำอาหารเพื่อลด HCN ให้อยู่ในระดับปลอดภัยยคือประมาณ 15 นาที การสัมผัสน้ำยางสีขาวเป็นเวลานานอาจทำให้ผิวระคายเคือง ใบไม้ในพืชสกุลนี้มีขน ซึ่งตอนเก็บเกี่ยวอาจต้องใช้ถุงมือ
เมนูอาหารผักยืนต้น
ข้อมูลทางโภชนาการ
สรรพคุณทางยา
การใช้ประโยชน์อื่นๆ
- นิยมปลูกเป็นแนวรั้วในระบบเกษตรสวนบ้าน
- ให้ปุ๋ยพืชสด ใบแห้งให้ผลผลิตสูงถึง 12 ตัน/เฮกตาร์ สามารถทำให้ดินอุดมสมบูรณ์ เมื่อปลูก 9000 ต้น/เฮกตาร์