ตะลิงปลิง

ข้อมูลทางพฤกษศาสตร์

ชื่อสามัญ : Bilimbi, Bilimbing, Cucumber tree, Tree sorrel

ชื่ออื่นๆ : มูงมัง (เกาะสมุย), กะลิงปริง ลิงปลิง ลิงปลิง ปลีมิง (ระนอง), บลีมิง (นราธิวาส), มะเฟืองตรน, หลิงปลิง (ภาคใต้)

วงศ์ : วงศ์กระทืบยอด (OXALIDACEAE)

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Averrhoa bilimbi L.

ชื่อพ้องวิทย์ : –

ลักษณะสำคัญ : ไม้โตช้า ทรงพุ่มกระจัดกระจาย ใบประกอบ แบบขนนก มีขนนุ่มปกคลุม ออกดอกเป็นช่อตามลำต้นและกิ่งก้าน สีม่วงแดง กลีบดอก 5 กลีบ มีกลิ่นหอม ผลสดฉํ่านํ้า รูปไข่ ขนาดกว้าง 1.5-2 ซม. ยาว 4-8 ซม. สีเขียว ผลสุกสีเหลือง

ระบบนิเวศและการกระจาย : ถิ่นกำเนิดหมู่เกาะโมลุกกะในอินโดนีเซีย มักขึ้นป่าที่ราบลุ่มต่ำ ริมน้ำ ประเทศไทยนำเข้าไม้ผลสกุลนี้มา 2 ชนิดและเป็นที่นิยมรับประทานมาก คือตะลิงปลิง และมะเฟือง

การเพาะปลูก : พืชในที่ราบลุ่มเขตร้อนชื้น เติบโตได้ดีที่อุณหภูมิตอนกลางวันช่วง 23-30 oC แต่ทนได้ถึง 10-36 oC ปริมาณน้ำฝนเฉลี่ยต่อปี 1200-2300 มม. ทนได้ 700-4000 มม. ทนต่อความแห้งแล้ง นาน 2-3 เดือน ชอบแดดจัด โตช้าในที่ร่มรำไร ขึ้นได้ในดินทุกชนิดหากมีการระบายน้ำดี ดีที่สุดเป็นดินร่วนลึก ดินร่วนปนทรายหรือดินเหนียวที่มีอินทรียวัตถุมาก โตได้ดีในที่มีต้นไม้บังลม pH 5.5-6.5 ทนได้ 5-8.3 ให้ผลหลังปลูก 5-6 ปี สามารถทาบกิ่งได้เมื่อต้นอายุ 2-3 ปี ให้ผลผลิตมากถึง 50-150 กิโลกรัมต่อต้น

การขยายพันธุ์ : เมล็ด ตอนกิ่ง มักออกรากช้า การติดตาและทาบกิ่ง นิยมมากในฟิลิปปินส์เหมาะกับการทำสวนเชิงการค้า หรือตัดชำรากแยกต้น

ส่วนของพืชที่ใช้ประโยชน์ : ดอก ผลสุกมีรสเปรี้ยว ทำยำ ส้มตำ หรือจิ้มกับน้ำพริกเกลือ

แหล่งเก็บหา : สวนข้างบ้าน สวนสมรม สวนยกร่อง สวนผลไม้

เมนูอาหารผักยืนต้น

คนที่เคยกินหรือชอบการกินมะเฟืองจะรู้ัสึกว่าตะลิงปลิงดิบคล้ายมะเฟืองดิบ ทั้งเนื้อ ความฉ่ำน้ำและรสชาติ ดังนั้นจึงใช้แทนกันได้ทั้งในยำ แกงส้ม โรยหน้า ผัดไทย ทำน้ำผลไม้ หรือที่นิยมกันในหลายแห่ง ก็คือตำน้ำพริก โดยใช้เนื้อลูกดิบแทนความเปรี้ยวจากส้มอื่นๆ

ลูกดิบนอกจากใส่ในแกงกะทิมันๆ ได้ดี ยังใส่ต้มยำน้ำใสๆ เช่น ต้มไก่ ต้มปลาได้ความเปรี้ยวที่ไม่จัดนัก แต่มีรสความนุ่มนวลปนต่างส้มอื่นๆ

นอกจากการปรุงอาหารคาว บางแห่งนิยมแช่อิ่มลูกดิบกินเป็นของหวานด้วย ส่วนดอกตะลิงปลิงตากแห้งชงเป็นชาดื่มร้อนๆ ช่วยบรรเทาอาการไอ

จาก หนังสือผักยืนต้น กินผักอายุยืน โลกอายุยาว โดย กฤช เหลือลมัย หน้า 88

แกงเป็ดย่าง ตะลิงปลิง

ลูกตะลิงปลิงอ่อนรสเปรี้ยวจัด กับข้าวสมัยก่อนมีที่ใช้เพื่อตัดรสมันของไขมันสัตว์และกะทิในบางสำรับ เช่นแกงกะทิตะพาบน้ำ แกงเผ็ดเป็ดย่าง รสชาติเมื่อปรุงแล้วคล้ายมะเฟืองดิบ แต่ความที่ลูกเล็กกว่าจึงคงรูปอยู่ได้ดีกว่า คุณสมบัติสำคัญของตะลิงปลิงคือจะไม่คายความเปรี้ยวออกมาจนหมด กับข้าวที่เข้าตะลิงปลิงจึงจะไม่เปรี้ยวมากจนกินไม่ได้

หากต้องการรสเปรี้ยวจัดก็ต้องเคี้ยวเนื้อตะลิงปลิงกินไปด้วย

เครื่องปรุง

น้ำพริกแกงเผ็ด เป็ดย่างพอผิวเกรียมแห้ง ปลาสีเสียดเค็มหั่นชิ้นเล็ก กะทิสด ลูกตะลิงปลิง น้ำปลา น้ำตาลปี๊บ ใบมะกรูด

วิธีปรุง

หั่นเป็ดย่างเป็นชิ้นค่อนข้างหนา เอาลงเคี่ยวไฟอ่อนในหม้อหางกะทิสักครู่ ผัดน้ำพริกแกงเผ็ดในกระทะหัวกะทิที่เคี่ยวไว้จนแตกมัน พอหอมดีจึงตักเป็ดลงผัดคั่วในกระทะ เติมน้ำปลา น้ำตาลปี๊บ เพื่อให้เป็ดรัดตัว แล้วเทกลับลงหม้อ ใส่ปลาเค็ม ลูกตะลิงปลิง เคี่ยวให้สุกจนกลิ่นเปรี้ยวเริ่มหอมโชยขึ้นมา จึงฉีกใบมะกรูดใส่ เติมหัวกะทิจนได้ความข้นมันตามต้องการ ปรุงรสเค็มอีกครั้งให้พอดี

ข้อมูลทางโภชนาการ

ผลตะลิงปลิง (เฉพาะส่วนที่กินได้) ต่อ 100 กรัม
โปรตีน 0.61 กรัม
แคโรทีน 0.035 มิลลิกรัม
วิตามินบี 1 0.010 มิลลิกรัม
วิตามินบี 2 0.026 มิลลิกรัม
วิตามินบี 3 0.302 มิลลิกรัม
วิตามินซี 15.5 มิลลิกรัม
ธาตุแคลเซียม 3.4 มิลลิกรัม
ธาตุเหล็ก 1.01 มิลลิกรัม
ธาตุฟอสฟอรัส 11.1 มิลลิกรัม

ข้อมูลจาก : วิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี (EN)

สรรพคุณทางยา

ใบ : รสเฝื่อน แก้ลำไส้ใหญ่อักเสบ ไขข้ออักเสบ แก้กามโรค รักษาสิว พอกแก้คัน แก้คางทูม

ดอก : รสเปรี้ยวฝาด แก้ไอ

ลูก : รสเปรี้ยวฝาด เจริญอาหาร บำรุงร่างกาย สมานแผล ขับเหงื่อ แก้ปวดกระดูก แก้ไข้ แก้ไอ แก้เลือดออกตามไรฟัน แก้ริดสีดวงทวาร

การใช้ประโยชน์อื่นๆ

  • พืชอเนกประสงค์ พบปลูกในสวนและบางครั้งปลูกในเชิงการค้า ในไทยหายากในการพัฒนาเป็นสวนเฉพาะขึ้นเพราะความต้องการของตลาดน้อย
  • น้ำจากผลเป็นตัวขจัดคราบหรือรอยด่างบนเสื้อผ้า ขัดเครื่องทองเหลืองและเครื่องเคลือบ
  • ผลให้สีย้อมสีส้ม กลีบดอกให้สีย้อมสีม่วงนำมาใช้เป็นตัวบ่งชี้ทางเคมี
  • เนื้อไม้สีขาว เนื้อแน่น แต่เบา น้ำหนักเพียง 560 กิโลกรัมต่อลูกบาศก์เมตร ใช้สำหรับงานช่างไม้
  • ไม้ใช้เป็นเชื้อเพลิง